مبادله پیام با نگاهی به رویکرد قرآنی

صاحبنظران، برای ارتباط از جنبه مواجهه مخاطب با پیام، مدل‌های چندی را مطرح کرده‌اند که در قالب دو رویکرد اساسی بیان شده است. در رویکرد نخست که مدل انتقالی یا خطی نامیده می‌شود، مخاطب در برابر پیام، کم‌وبیش منفعل فرض می‌شود و همسو با رمزگذاری فرستنده، به رمزگشایی پیام می‌پردازد اما در رویکرد دوّم که مدل مبادله‌ای نام گرفته، مخاطب فعّال فرض می‌شود و بر اساس تفسیر و تحلیل خود پیام را رمزگشایی می‌کند. در این مقاله ابتدا به تبیین مختصات و تفاوت‌های این دو رویکرد پرداخته شده است و سپس با اشاره به برخی از آیات قرآن و با نظر به عوامل تأثیرگذار بر تفسیر و تحلیل پیام از سوی مخاطبان، رویکرد قرآن که تأیید رویکرد مبادله‌ای است تبیین شده است. از دیدگاه قرآن، عواملی مانند علم و دانش، تعقل و تفکّر، فطرت و پاکیزگی روح در انسان، موجب می‌شوند که مخاطب در برابر پیام، منفعل نباشد و با تفسیر و تحلیل خود به رمزگشایی آن بپردازد.